موقعیت ژئوپلیتیک ایران و تلاش‌های امریکا برای تثبیت هژمونی خود در جهان، مطالعة موردی: طرح خاورمیانه بزرگ

پس از جنگ سرد و به دنبال حملة صدام به کویت، امریکا با اتکا به توانایی‌های سیاسی، اقتصادی و نظامی خود ایدة نظم نوین جهانی را به رهبری خود مطرح کرد. پس از حادثة 11 سپتامبر 2001 نیز امریکا با استفاده از فرصت به‌دست آمده و با این پیش‌فرض که دارای رسالت تاریخی برای برخورد با تهدیدهای جهانی است، سیاستی یک‌سونگر و قدرت‌محور در پیش گرفت. با توجه به اهمیت و بیلان نفت و گاز در انرژی جهانی و با توجه به این واقعیت که امریکا با دارا بودن 2 درصد ذخایر نفت جهان حدود 25 درصد نفت جهان را مصرف می‌کند، انگیزة لازم را برای این کشور به‌منظور تأمین امنیت منابع نفت و گاز و مسیرهای انتقال آنها فراهم کرد، تا علاوه بر تأمین نیازهای انرژی خود از طریق حضور و ایفای نقش مؤثر در امنیت منابع انرژی و مسیرهای انتقال آن، رقبای خود را نیز کنترل کند. اهمیت منابع نفت و گاز خاورمیانه و خزر، که حدود 70 درصد ذخایر نفت و 40 درصد ذخایر گاز جهان را دربر می‌گیرد، موجب شده است تا امریکا برای ایجاد بسترهای سیاسی، اقتصادی و فرهنگی هم‌سو با منافع خود در منطقه خاورمیانه با هدف تثبیت هژمونی جهانی خود، طرح خاورمیانه بزرگ را مطرح سازد. این طرح به دلیل اینکه تهدیداتی را متوجه ایران می‌کند، مورد مخالفت ایران قرار گرفته است. بنابراین ایران با استفاده از وزن و جایگاه خود در خاورمیانه اجرای موفقیت‌آمیز طرح خاورمیانه بزرگ را با چالش مواجه می‌کند. مقاله حاضر به دنبال پاسخگویی به این پرسش است که: با توجه به اینکه طرح خاورمیانه بزرگ در مسیر کمک به تثبیت هژمونی جهانی امریکاست، عدم هماهنگی ایران با این طرح، با توجه به وزن و جایگاه آن در خاورمیانه، چه تأثیری بر این طرح خواهد گذاشت؟ نتایج تحقیق نشان می‌دهد که عدم هماهنگی و مخالفت ایران با طرح مذکور، آن را با چالش‌هایی مواجه می‌کند؛ و از آن‌سو، ایران نیز به دلیل این مخالفت هزینه‌هایی را متحمل می‌شود.